Ο γράφων σπεύδει την αυγή του 2021 να εστιάσει στον κοινωνικό αποκλεισμό. Την εποχή, δηλαδή, της αδιαφιλονίκητης κυριαρχίας του Covid-19 στην υφήλιο, των περιοριστικών μέτρων, της διαρκούς αναζήτησης νέων ορίων στους εαυτούς μας στην καθημερινή μας αναμέτρηση με τον καθρέφτη. Ανακάλυψε, λοιπόν, την Αμερική; Όχι δα. Θεωρεί όμως, ίσως, πως η χρονική συγκυρία ευνοεί μια βουτιά στην αέναη και κραταιά κοινωνική παθογένεια με την ελπίδα να συμβάλει στοιχειωδώς στην καλλιέργεια ενσυναίσθησης για μια ιδιαίτερη κατηγορία συνανθρώπων μας.
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα, κατά κόσμον ΔΕΠΥ, εκδηλώνεται στο 5-7% των παιδιών και συναντάται σε όλες τις εθνότητες, τις φυλετικές ομάδες και τις κοινωνικές τάξεις. Τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με την εν λόγω διαταραχή συχνά αδυνατούν να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή σε λεπτομέρειες, με αποτέλεσμα λάθη απροσεξίας σε σχολικές δραστηριότητες ή στον εργασιακό τους χώρο. Η διατήρηση της προσοχής στην περάτωση βραχυπρόθεσμων στόχων ή στα λεγόμενα συνομιλητή αποτελεί δύσκολη υπόθεση, ενώ χρήζουν βοήθειας σε θέματα οργάνωσης. Επιπρόσθετα, η πνευματική κόπωση και τα εκάστοτε εξωτερικά ερεθίσματα ενισχύουν δραστικά τα συμπτώματά τους.
Απόρροια όλων των ανωτέρω αποτελεί η εκδήλωση της εικόνας ενός ατόμου απρόσεκτου, υπερκινητικού ή ενός κράματος των προαναφερθέντων. Ακόμη και αν ισχυριστεί κανείς πως, σε πρώτη ανάγνωση, το άτομο έχει την ικανότητα με την κατάλληλη ενίσχυση να δουλέψει και να «κρύψει» τις αδυναμίες του, το επιχείρημά του αίρεται σχετικά εύκολα όταν μπει στην εξίσωση ένας ακόμη καθοριστικός παράγοντας: Η αποτυχία διαχείρισης της πλέον σημαντικής ανασταλτικής επιτελικής λειτουργίας, εκείνης του συναισθηματικού αυτοελέγχου.
Στην παιδική ηλικία σημαίνει πρακτικά καμία αντίσταση σε πειρασμούς, απουσία προσαρμοστικότητας σε νέα δεδομένα και κανόνες της σχολικής τάξης και αποτελεσματικής συνεργασίας με τους συμμαθητές. Τα δεδομένα αυτά αρκούν για να περιθωριοποιηθεί σταδιακά το παιδί κοινωνικά ως απείθαρχο σε κανόνες παιχνιδιών που λαμβάνουν χώρα στο σχολικό διάλειμμα, αλλά και ως αδύναμος συνεργάτης στις ομαδικές σχολικές εργασίες εντός της σχολικής αίθουσας.
Κατά την ενήλικη ζωή, η κριτική που δέχεται το άτομο εντείνεται, καθώς συναισθηματικά ξεσπάσματα και παρέκκλιση από τις απαιτήσεις του εκάστοτε εργοδότη στον χώρο εργασίας συνιστούν μη αποδεκτή συμπεριφορά, η οποία στιγματίζει το άτομο, το καθιστά δακτυλοδεικτούμενο από συναδέλφους και το ωθεί σε μια αγχώδη πραγματικότητα, κατά την οποία οφείλει να παλεύει καθημερινά με τον εαυτό του, ώστε να «αρέσει» στο οικογενειακό, εργασιακό και φιλικό περιβάλλον του.
Μήπως, λοιπόν, αποστολή μιας ευνομούμενης και προηγμένης κοινωνίας της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα αποτελεί η αντιστροφή των ρόλων της τελευταίας πρότασης; Εκείνη που οφείλει να αναλάβει τον ρόλο του υπηρέτη, να «αρέσει» στα άτομα με διάγνωση ΔΕΠΥ είναι η κοινωνία. Είναι εκείνη που πρέπει να εκπονήσει ειδικά προγράμματα σπουδών και να εξασφαλίσει δημόσια παράλληλη στήριξη για όλους τους διαγνωσμένους μαθητές και μαθήτριες, προκειμένου να έχουν ισότιμη αντιμετώπιση με τους συμμαθητές τους, ίσες ευκαιρίες και εχέγγυα για το μέλλον τους. Ακόμη, εκείνη είναι που έχει χρέος να οργανώσει εκπαιδευτικά σεμινάρια για τους συμμαθητές, εργοδότες και συνεργάτες των ατόμων αυτών, ώστε να επιτύχει την ομαλή τους ένταξη στο σχολικό και εργασιακό περιβάλλον. Είναι εκείνη που υποχρεούται να τους απαλλάξει από το άγχος τους, να τους εμφυσήσει αυτοπεποίθηση, να τους καταστήσει δημιουργικούς, να αναδείξει τα πλεονεκτήματα και τις αρετές τους.
Η κοινωνία δεν είναι κάτι απρόσωπο, δεν είναι οι νόμοι και οι θεσμοί. Η κοινωνία είσαι εσύ, είμαι εγώ, είμαστε εμείς. Όλοι εμείς οι «φυσιολογικοί», οι οποίοι καθήκον έχουμε να προσπαθούμε καθημερινά, στο μέτρο του δυνατού και ο καθένας από το δικό του μετερίζι, προκειμένου να τραβήξουμε από τη μοναχικότητα και την αυτοτιμωρία συνανθρώπους μας που το έχουν ανάγκη. Για εμάς οι καιροί, έναν χρόνο τώρα, επεφύλασσαν μια απρόσμενη και αβάσταχτη απομόνωση, εσωστρέφεια και περισυλλογή. Για κάποιους άλλους, δυνητικά, αυτό το status quo είναι ισόβιο. Τουλάχιστον για όσο εσύ, εγώ, εμείς το επιτρέπουμε.
Χατζής Θεόδωρος
Ειδικός Παιδαγωγός