Ψυχολογία του Περιβάλλοντος

Πώς να πετύχουμε μια καλύτερη σχέση επικοινωνίας και σεβασμού με τον σκύλο μας

Μια από τις πιο συνηθισμένες φράσεις που ακούμε είναι ότι “ο σκύλος είναι ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου”. Όσο κοινότυπη μπορεί να είναι αυτή έκφραση, δεν παύει να είναι αληθινή. Έχουμε αναρωτηθεί όμως γιατί;

Ο πιο σημαντικός ίσως λόγος είναι ότι ο σκύλος (Canis lupus familiaris), όπως δείχνουν νέες μελέτες, είναι ουσιαστικά μια διαφοροποίηση του λύκου (Canis lupus) που εξελίχθηκε σχεδόν αποκλειστικά με στόχο να είναι πιο φιλικός προς τον άνθρωπο. Έτσι κατάφερε να γίνει ένα από τα πιο πετυχημένα είδη στον πλανήτη όσο αφορά στην επιβίωση.

Δεν είναι όμως μόνο αυτό.

Είναι γεγονός πως με τους σκύλους μοιραζόμαστε πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά είναι πως και τα δυο είδη μεγαλώνουμε σε μια οικογένεια – ομάδα μέσα στην οποία κυνηγάμε  και παίζουμε μαζί ακόμα και σε μεγαλύτερη ηλικία (ένα σπάνιο φαινόμενο). Ωστόσο, παρόλα τα κοινά χαρακτηριστικά που μοιραζόμαστε και μας βοήθησαν να εξελιχθούμε μαζί, δεν παύουμε να έχουμε και πάρα πολλές διαφορές, γεγονός που αποδεικνύεται από το ότι οι άνθρωποι ανήκουν στα πρωτεύοντα είδη ενώ οι σκύλοι όχι (σε αντίθεση με τους σκύλους οι χιμπατζήδες για παράδειγμα ανήκουν στα πρωτεύοντα είδη και οι διαφορές ανάμεσα μας είναι ελάχιστες).  Έτσι λοιπόν είναι αρκετά σύνηθες κάποιες δικές μας συμπεριφορές και καθημερινές συνήθειες να ενοχλούν ή και να δυσαρεστούν τον σκύλο μας .

Κάπου εδώ είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί ότι υπάρχουν δυο είδη βίας: η σωματική και η ψυχολογική.

Όσον αφορά στην σωματική βία τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Είναι καθαρά θέμα παιδείας και ενσυναίσθησης για έναν ενήλικο άνθρωπο να μην χτυπήσει τον σκύλο του ως μορφή τιμωρίας. Είναι όμως και θέμα επίβλεψης των γονέων όσον αφορά στις πιο νεαρές ηλικίες. Για παράδειγμα δεν σημαίνει ότι ένας σκύλος είναι επιθετικός όταν ένα παιδί μικρής ηλικίας του τραβήξει την ουρά σαν παιχνίδι και αυτός αντιδράσει με το να το δαγκώσει( είναι αξιοσημείωτο ότι το 70% των ετήσιων δαγκωμάτων στην Αμερική είναι σε παιδιά κάτω των 10 ετών). Η ενεργή επίβλεψη των παιδιών όταν είναι στον ίδιο χώρο με τον σκύλο είναι υψίστης σημασίας.

Τι γίνεται όμως με την ψυχολογική βία ; Το κλειδί για να σεβαστούμε ένα σκύλο και να επικοινωνήσουμε σωστά με αυτόν είναι να μην σκεφτόμαστε σαν ένα Πρωτεύον ζώο αλλά να προσπαθήσουμε να δούμε μέσα από τα ματιά του σκύλου και να σκεφτούμε όπως αυτός. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να κατανοήσουμε την γλώσσα του σώματος του, τον δικό του τρόπο επικοινωνίας, γιατί παρόλο που η γλώσσα των σκύλων δεν ταυτίζεται με την δική μας, δεν σημαίνει πως δεν μιλάνε. Ένα παράδειγμα της διαφοράς μεταξύ των δυο γλωσσών μας είναι ότι για εμάς θεωρείται ευγενικό όταν γνωρίζουμε ή μιλάμε με κάποιον να τον κοιτάμε στα ματιά και να κάνουμε μια χειραψία. Για τους σκύλους όμως, το να τους κοιτάμε στα ματιά και να επεκτείνουμε το χέρι μας να τους χαϊδέψουμε είναι πολύ πιθανόν να μεταφραστεί ως μια κίνηση επιθετική. Έτσι είναι σημαντικό πάντα με έναν ξένο σκύλο να αποφεύγουμε την άμεση οπτική επαφή και να τον χαϊδεύουμε από τα πλάγια και μόνο αφού πρώτα μας μυρίσει και αν μας το επιτρέψει ο κηδεμόνας του.

Συνεχίζοντας στις καθημερινές συνήθειες των ανθρώπων που δυσαρεστούν τους σκύλους, θα τεθεί ένα πολύ απλό ερώτημα: Ποιος δεν θέλει όταν γυρνάει από την δουλειά ή όταν ξεκουράζεται στον καναπέ να αγκαλιάσει τον σκύλο του;  Η αγκαλιά είναι μια φυσική ανάγκη που παρατηρείται σχεδόν σε όλα τα πρωτεύοντα και είναι αλήθεια πως στους περισσοτέρους σκύλους αυτό δεν αρέσει και ας μην το δείχνουν με εμφανή τρόπο. Για την πλειοψηφία των σκύλων είναι μια κίνηση που δεν την επιθυμούν και απλά την ανέχονται. Σέβομαι επομένως έναν σκύλο σημαίνει σέβομαι και την ιδιωτικότητα του, τον χώρο του και τα πράγματα του.

Επίσης κάτι εξίσου πολύ σημαντικό είναι να μην ενοχλούμε ένα σκύλο όταν τρώει. Το να μπορείς να πάρεις το φαγητό του σκύλου την στιγμή που το τρώει δεν έχει να κάνει με σχέση ιεραρχίας (που πολλοί πιστεύουν) αλλά με μια σχέση σεβασμού και εμπιστοσύνης. Έτσι μέχρι να εκπαιδευτεί ο σκύλος μας στο συγκεκριμένο θέμα δεν πρέπει ποτέ να του αφαιρούμε έναν σημαντικό για αυτόν πόρο είτε είναι φαγητό είτε είναι παιχνίδι. Είναι επίσης σημαντικό να μην ενοχλούμε τον σκύλο όταν κοιμάται. Οι σκύλοι κοιμούνται την περισσότερη ώρα της ημέρας και είναι πολύ λογικό ένα μικρό παιδί να θέλει να ξυπνήσει τον σκύλο για να παίξει μαζί του. Πρέπει όμως, να μάθουμε στα παιδιά μας να κάνουν υπομονή και να τον σέβονται την ώρα αυτή, να κατανοήσουν μέσω των γονέων δηλαδή ότι ο σκύλος δεν αποτελεί ένα άψυχο παιχνίδι.

Τέλος, θεωρείται απολύτως απαραίτητο για ένα σκύλο να έχει τον προσωπικό του, ιδιωτικό χώρο (κρεβατάκι, σπιτάκι) ανεξαρτήτως αν του επιτρέπεται να ανεβαίνει στα κρεβάτια και τους καναπέδες του σπιτιού. Έτσι, νιώθει μεγαλύτερη άνεση και οικειότητα όταν έχει ένα δικό του μέρος που δεν το μοιράζεται και το βλέπει σαν μια δική του «φωλίτσα».

Όλες οι παραπάνω καταστάσεις αποτελούν συμπεριφορές και καθημερινές συνήθειες που δυσαρεστούν και κάνουν το σκύλο μας να νιώθει άβολα. Μπορούν να θεωρηθούν δηλαδή ως ένα είδος ψυχολογικής πίεσης άθελά μας προς αυτόν.  Το γεγονός ότι ο σκύλος μας δεν γρυλίζει όταν τον παίρνουμε αγκαλιά σφιχτά δεν σημαίνει ότι του αρέσει. Το εκφράζει με έναν άλλο τρόπο, τον δικό του. Είναι ζωτικής σημασίας λοιπόν ένας κηδεμόνας τόσο να γνωρίζει την γλώσσα σώματος του σκύλου όσο και να την μάθει στο παιδί του ώστε να αποφευχθούν  στρεσογόνες καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε ένα δάγκωμα.

Οι σκύλοι έχουν αναπτύξει ιδιαίτερους μηχανισμούς/ σημάδια για να δείξουν στους άλλους πως κάτι δεν τους αρέσει ή δεν επιθυμούν να διαπληκτιστούν. Τα σημάδια αυτά έχουν ονομαστεί «σήματα ηρεμίας» και είναι κλιμακωμένα. Συγκεκριμένα στη κλίμακα αυτή, το γρύλισμα βρίσκεται ακριβώς πριν το δάγκωμα οπότε για να φτάσει ο σκύλος μας στο σημείο να γρυλίσει έχει ήδη προειδοποιήσει με άλλα σήματα τα οποία εμείς έχουμε παραβιάσει. Μερικά από τα πιο σημαντικά και εύκολα στο να το καταλάβει και ένα παιδί μικρής ηλικίας είναι τα εξής:

  • Γλείψιμο μουσούδας: Όταν ο σκύλος μας γλείφει την μουσούδα του χωρίς να υπάρχει ένας προφανής λόγος (πχ μόλις έφαγε) είναι να δείγμα ότι ο σκύλος έχει stress
  • Τίναγμα: Ο σκύλος τινάζετε σε μια στρεσογόνα κατάσταση.
  • Λαχάνιασμα: Αν δεν συνδυάζεται με έντονη σωματική άσκηση ή λόγω ζέστης το καλοκαίρι ο σκύλος μας λαχανιάζει όταν νιώθει άβολα.
  • Χασμουρητό: Άλλο ένα δείγμα stress εκτός και αν ο σκύλος μας μόλις έχει ξυπνήσει.
  • Αποστροφή κεφαλιού: Όταν ο σκύλος μας αποστρέφει το κεφάλι του από κάποιο ερέθισμα σημαίνει ότι δεν νιώθει βολικά με μια κατάσταση που του έχει παρουσιαστεί.

Τα «σήματα ηρεμίας» είναι πολλά όμως αυτά είναι τα πιο βασικά και τα πιο εύκολα στο να καταλάβει ένα παιδί χωρίς καμία ειδίκευση και εμπειρία πάνω στα ζώα. Το να κατανοήσουμε ότι εμείς έχουμε διαφορετική γλώσσα σώματος από τον σκύλο και να μπορέσουμε να δούμε τον κόσμο μέσα από τα ματιά του είναι το κλειδί για μια σχέση εμπιστοσύνης χωρίς ψυχολογική καταπίεση. Μαθαίνοντας την και εξηγώντας την στο παιδί μας, την επόμενη φορά που θα πλησιάσει τον σκύλο όταν παίζει με τον παιχνίδι του και αυτός χασμουρηθεί τότε το παιδί θα καταλάβει ότι πάει να κάνει κάτι που δεν του αρέσει και θα γλιτώσουμε μια παραβίαση του παιδιού στον σκύλο αλλά και ένα πιθανό δάγκωμα.

Σοφοκλής Μακρινός
Πιστοποιημένος θετικός εκπαιδευτής σκύλων (εξωτερικός συνεργάτης της κυρίας Δρόσου)

Βιβλιογραφία:
Η τέχνη του να επικοινωνώ με τον σκύλο μου. Εριέττα Καραμπέτσου
The other end of the leash. Patricia B. Mcconnell
The genius of dogs. Brian Hare and Vanessa Woods
Calming signals – The art of survival . Turid Rugaas

Σχετικά Άρθρα